Portugalski laureat literackiej nagrody Nobla Jose Saramago zmarł w wieku 87 lat na hiszpańskiej wyspie Lanzarote - poinformowało wydawnictwo Alfaguara. Treścią pisarstwa Saramago był człowiek uwikłany w historię, ale przez nią przemilczany.José Saramago (ur. 16 listopada 1922 w Azinhaga, zm. 18 czerwca 2010 w Tías) – portugalski pisarz, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w roku 1998. Saramago połączył w swoich dziełach mity, historie swojego kraju oraz surrealistyczne wyobrażenia. W uzasadnieniu przyznania Nagrody Nobla napisano za dzieło, które przypowieściami, podtrzymywanymi przez wyobraźnię, współczucie i ironię, stale umożliwia pojmowanie iluzorycznej rzeczywistości.
Biografia
Rodzice noblisty nazywali się José de Sousa i Maria da Piedade, ojciec był jednak znany w wiosce jako Saramago, takie też nazwisko zapisano w rejestrach po urodzeniu syna państwa de Sousa. Mieszkali w wiosce Azinhaga w regionie Ribatejo, żyli bardzo skromnie, wręcz biednie. Rodzina przeprowadziła się do Lizbony w 1924, kiedy mały José miał zaledwie 2 lata.
W młodości musiał opuszczać lekcje, aby zarobić na życie. Mimo, że marzył o wstąpieniu na uniwersytet, edukację zakończył jako technik, a następnie podjął się pracy mechanika samochodowego. Zafascynowany literaturą często odwiedzał Bibliotekę Narodową portugalskiej stolicy.
Autodydakta, mając 25 lat opublikował pierwszą powieść Terra do pecado (1947). W tym samym roku urodziła mu się pierwsza córka - Violante, z małżeństwa z Ildą Reis. Para pobrała się w 1944 roku i pozostała razem do 1970 - w tym czasie Saramago pracował jako urzędnik państwowy. W 1988 ożenił się z dziennikarką i tłumaczką hiszpańską Maríą del Pilar del Río Sánchez, którą poznał w 1986 r., i z którą dalej pozostaje w związku. W 1955 r. aby zarobić dodatkowe pieniądze, zaczął pracować jako tłumacz literatury. Zajmował się takimi autorami jak: Hegel, Tołstoj i Baudelaire.
W 1969 r. wstąpił do Komunistycznej Partii Portugalii, która była zakazana przez dyktaturę Salazara, a jednocześnie krytykował tę partię. Po wydaniu Terra do Pecado, Saramago przedstawia swojemu wydawcy następne dzieło - Clarabóia, odrzucone i do dziś nieopublikowane. 19 lat później postanawia zamienić prozę na poezję i wydaje dwa tomiki Provavelmente alegria (1970) i O ano de 1993 (1975). Zamienia także stanowisko w wydawnictwie Estudos Cor na pracę dziennikarza w Diário de Notícias, a następnie w Diário de Lisboa. W 1975 na 10 miesięcy powraca do Diário de Notícias jako zastępca dyrektora. 25 listopada tego samego roku wojskowa ingerencja w redakcji dziennika przyczynia się do zwolnienia wielu pracowników, w tym Saramago (miało to związek z portugalską Rewolucją Goździków). Po tym wydarzeniu Saramago postanawia porzucić dziennikarstwo i całkowicie poświecić się literaturze.
Posiada doktoraty honoris causa uniwersytetów w Turynie (Włochy), Sewilli (Hiszpania), Manchesterze (Wielka Brytania) i Coimbrze (Portugalia).
Bibliografia
W 1991 Saramago opublikował powieść Ewangelia według Jezusa Chrystusa. Została skrytykowana jako bluźniercza przez Kościół katolicki. W konsekwencji sekretarz kulturalny rządzącej partii, Pedro Santana Lopes skreślił nazwisko Saramago z listy kandydatów do Europejskiej Nagrody Literackiej. Saramago z kolei protestując przeciwko tej decyzji przeniósł się wraz z żona na kanaryjską wyspę Lanzarote, gdzie mieszkał aż do śmierci.
Saramago wydał powieści, dramaty, opowiadania, wiersze, dzienniki i przewodniki. Jego druga powieść Manual de pintura e caligrafia pojawiła się w roku 1977, po długiej przerwie. Jej podstawowym tematem jest geneza artysty, malarza lub pisarza.
W Viagem a Portugal (Podróż do Portugalii) Saramago poszukuje pomysłu "na Portugalię" w kilka lat po upadku dyktatury następców Salazara. Żeby dokładnie widzieć swój kraj, używa trzeciej osoby, pozwala mu to na obserwacje swoich własnych reakcji: Tutaj zmuszony jest do rozpoznania własnego niedostatku i przyznania się do niewiedzy, o cudach i wszystkim innym.
Levantado do Chão, (Podniesiony z ziemi, 1980) to trzypokoleniowa saga o biednych ludziach, rozpoczynająca się od czasu pierwszej wojny światowej do daty portugalskiej Rewolucji Goździków – 25 kwietnia 1974 r. Historia ta prezentuje różne formy dialogu i monologu.
Większą popularność na forum międzynarodowym José Saramago zdobył w roku 1980 powieścią Baltazar i Blimunda (Memorial do convento). Fabuła powieści rozgrywa się w 1. połowie XVIII wieku. Na podstawie tej powieści włoski kompozytor Azio Corghi stworzył operę Blimunda.
O ano da morte de Ricardo Reis (Rok śmierci Ricarda Reisa), powieść wydaną w 1984 roku, autor poświęcił znakomitemu portugalskiemu poecie Fernando Pessoi, a Ricardo Reis był jednym z heteronimów Pessoi. W 1989 roku wydana została następna powieść pt. Historia oblężenia Lizbony (História do cerco Lisboa).
W 1997 ukazała się kolejna powieść Josè Saramago Wszystkie imiona (Todos os nomes). Książka ta przez wielu czytelników uznawana jest za jego najlepsze dzieło. Jest pełna prawd życiowych i humoru.
W tym samym roku ukazała się również Ensaio sobre a cegueira (Miasto ślepców). To również powieść o totalitaryzmie, to absurd, ale ślepcy w powieści Saramago są alegorią ludzi, którzy nie potrafią dostrzegać tego co powinni widzieć.
Styl Saramago charakteryzują długie zdania oraz niekonwencjonalna interpunkcja. Dialogi nie są wyszczególnione w tekście, stanowią integralną część akapitu - sprawia to wrażenie zapisanego ciągu myśli, gdyż w narracji praktycznie nie ma przystanków. Czytelnik niejednokrotnie gubi się w dialogach nie wiedząc czy faktycznie zostały one wypowiedziane, czy są to tylko fragmenty myśli bohaterów. Wiele zdań ciągnie się przez całą stronę: w miejscu gdzie inni autorzy postawiliby kropkę, Saramago konsekwentnie stawia przecinek. Mimo to czytelnik szybko przyzwyczaja się do tego stylu i rytmu narracji.
Śmierć
Saramago zmarł 18 czerwca 2010 w wieku 87 lat w swoim domu w Lanzarote, gdzie spędził ostatnie lata życia. Saramago miał zapalenie płuc rok przed śmiercią. Chciał wziąć udział w planowanym w sierpniu 2010 roku festiwalu w Edynburgu. Saramago który został opisany jako "wojujący ateista", był szczery w swoich poglądach politycznych, którzy dostarczali wykłady w jego późniejszym życiu.
Powieści
* Terra do pecado, 1947
* Manual de pintura e caligrafia, 1977
* Levantado do chão, 1980
* Baltazar i Blimunda, pol. wyd. 1993 (Memorial do convento), 1982
* Rok śmierci Ricarda Reisa, pol. wyd. 2000 (O ano da morte de Ricardo Reis), 1984
* Kamienna tratwa, pol. wyd. 2003 (A jangada de pedra), 1986
* Historia oblężenia Lizbony pol. wyd. 2002 (História do cerco de Lisboa), 1989
* Ewangelia według Jezusa Chrystusa, pol. wyd. 1992 (O Evangelho segundo Jesus Cristo), 1991
* Miasto ślepców, pol. wyd. 1999 (Ensaio sobre a cegueira), 1995
* A bagagem do viajante, 1996
* Cadernos de Lanzarote, 1997
* Wszystkie imiona, pol. wyd. 2000 (Todos os nomes), 1997
* A caverna, 2000
* Podwojenie, pol. wyd. 2002 (O homem duplicado), 2002
* Miasto białych kart, pol. wyd. 2009 (Ensaio sobre a lucidez), 2004
* As intermitências da morte, 2005
* As pequenas memórias, 2006
* A Viagem do Elefante, 2008
* Caim, 2009
Sztuki teatralne
* A noite
* Que farei com este livro?
* A segunda vida de Francisco de Assis
* In Nomine Dei
* Don Giovanni lub O dissoluto absolvido
Opowiadania
* Objecto quase, 1978
* Poética dos cinco sentidos - O ouvido, 1979
* O conto da ilha desconhecida, 1997
Poezja
* Os poemas possíveis, 1966
* Provavelmente alegria, 1970
* O ano de 1993, 1975
Kroniki
* Deste mundo e do outro, 1971
* A bagagem do viajante, 1973
* As opiniões que o DL teve, 1974
* Os apontamentos, 1977
Powieści podróżnicze
* Viagem a Portugal, 1981
Literatura dziecięca
* A Maior Flor do Mundo, 2001
Naprawdę świetnie napisane. Pozdrawiam.
OdpowiedzUsuń